เชื่อกันว่า สุนัขพันธุ์ชิวาว่าถูกค้นพบครั้งแรกในประเทศเม็กซิโก นับเป็นสุนัขพันธุ์ที่ขนาดตัวเล็กที่สุดในโลก ลักษณะนิสัยที่โดดเด่นคือ ซื่อสัตย์ต่อเจ้าของ ปัจจุบันเป็นที่นิยมอย่างมากในหลายประเทศทั่วโลก
ลักษณะภายนอกของชิวาว่า
ชิวาว่าเป็นสุนัขขนาดเล็ก น้ำหนักเพียง 1-3 กิโลกรัม สูงเพียง 6 – 10 นิ้วเท่านั้น จึงนับเป็นสุนัขที่มีขนาดเล็กที่สุดในโลก รูปร่างกระทัดรัด สวยงาม ความยาวลำตัวมากกว่าความสูงเล็กน้อย ขนของชิวาว่ามีทั้งแบบยาว นิ่ม ตรง เรียบลื่นเป็นเงาและนุ่ม หรือหยักเป็นคลื่น มีปอยขนที่ใบหู มีหลายสี เช่น สีดำล้วน ขาวล้วน มีจุด หรือมีลวดลาย เป็นต้น
อุปนิสัยและอารมณ์ของชิวาว่า
ลักษณะนิสัยที่โดดเด่นของชิวาว่าคือ กระตือรือร้น ร่าเริงคล้ายกับสุนัขในกลุ่มเทอร์เรีย จงรักภักดีต่อเจ้าของ ชอบเอาอกเอาใจ แต่บางครั้งก็ขึ้นอยู่กับลักษณะนิสัยส่วนตัว เช่น บางตัวจะแสดงท่าทีสงวนตัวเวลาอยู่กับคนแปลกหน้า ด้วยการนิ่งเฉย เห่าหรือขู่
การดูแลชิวาว่า
ชิวาว่าเหมาะกับการเลี้ยงในบ้าน ไม่เหมาะกับอากาศหนาวและชอบอยู่ในบริเวณที่มีอากาศอบอุ่น การดูแลขนไม่ยุ่งยาก หากเป็นสายพันธุ์ขนยาว ควรแปรงขนอย่างน้อยสัปดาห์ละ 1 – 3 ครั้ง อาบน้ำสัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง การออกกำลังทำได้ง่าย เพียงแค่มีพื้นที่ให้วิ่งภายในบ้าน หรือพาออกไปเดินเล่นหรือวิ่งตามสวนสาธารณะโดยใช้สายจูงในระยะทางสั้น ๆ
สุขภาพของชิวาว่า
อายุของสุนัขพันธุ์ชิวาว่าอยู่ระหว่าง 14 – 18 ปี ปัญหาที่พบได้บ้าง ได้แก่ ตาแห้ง (Keratoconjunctivitis sicca; KCS) ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ ลิ้นหัวใจตีบ สะบ้าเคลื่อน และสมองบวมน้ำ ปัญหาที่รุนแรงและพบได้บ่อยในสุนัขพันธุ์ชิวาว่า ได้แก่ การมีรูเปิดบนกระโหลกซึ่งเกิดขึ้นจากกระดูกของกระโหลกส่วนหน้าไม่เชื่อมติดกันดี เจ้าของจึงต้องหมั่นดูแลสุขภาพเป็นพิเศษ
ประวัติสายพันธุ์ของชิวาว่า
ประวัติสายพันธุ์ของชิวาว่าไม่แน่ชัด ความเชื่อแรกกล่าวว่า ชิวาว่าถูกพัฒนาสายพันธุ์ในประเทศจีน จากนั้นถูกนำไปอเมริกาโดยพ่อค้าชาวสเปน แล้วได้รับการผสมข้ามพันธุ์กับสุนัขพื้นเมืองที่มีขนาดเล็ก
อีกความเชื่อกล่าวว่า สุนัขพันธุ์นี้มีต้นกำเนิดมาจากแถบอเมริกาตอนใต้และกลาง โดยพัฒนามาจากสุนัขพื้นเมืองที่มีขนาดเล็กที่เรียกว่า Techichi ซึ่งเป็นเครื่องสังเวยของชนเผ่า Toltec โดยมีความเชื่อว่าสุนัขตัวจิ๋วสีแดงนี้จะนำพาดวงวิญญาณไปสู่ใต้พิภพหลังความตาย
ชาว Toltec และชาว Aztec จึงเลี้ยงสุนัขเอาไว้และฝังไปพร้อมกับคนในครอบครัวที่ตายจากไป (ทั้งสองชนเผ่ามีความเชื่อที่คล้ายกันเกี่ยวกับสุนัข Techichi) แม้ปัจจุบันจะไม่มีการฝังสุนัขในพิธีกรรมทางศาสนาแล้ว แต่นักบวชชาว Toltec และ Aztec ก็ยังคงผูกพันกับและดูแลสุนัข Techichi เป็นอย่างดี
บรรพบุรุษของสุนัขชิวาว่าเกือบสูญพันธุ์ในช่วงปี 1500 เมื่อจักรวรรดิ Aztec ถูกรุกรานและยืดครองโดย Hernan Cortes และอาณานิคมสเปน กระทั่งปี 1850 มีการค้นพบสุนัขขนาดเล็กสามตัวที่คล้ายกับชิวาว่าในปัจจุบัน โดยค้นพบในประเทศเม็กซิโก รัฐ Chihuahua ซึ่งเป็นที่มาของชื่อสายพันธุ์ของสุนัขชนิดนี้ และยังถือว่าชิวาว่าเป็นสัญลักษณ์ของประเทศเม็กซิโกอีกด้วย
ทั้งนี้สุนัขพันธุ์ชิวาว่าเริ่มเป็นที่รู้จักและเป็นที่นิยมในช่วงศตวรรษที่ 19 โดยเหตุการณ์ที่เด่นชัดคือในปี 1890 Adelina Patti นักร้องโอเปร่าได้นำสุนัขพันธุ์ชิวาว่าเดินไปทางทัวร์คอนเสิร์ตยังที่ต่างๆ ซึ่งสุนัขตัวนี้เธอได้รับเป็นของขวัญจาก Porfirio Diaz ประธานาธิบดีของเม็กซิโกในขณะนั้น และในปี 1940 Xavier Cugat หัวหน้าวงดนตรีที่มีชื่อเสียงได้กำกับวงออสเครตร้าโดยอุ้มสุนัขพันธุ์ชิวาว่าเอาไว้ด้วย ทำให้สุนัขพันธุ์ชิวาว่าเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวางมากขึ้น
